top of page
Teofil Budzanowski
Narodziny
Teofil Budzanowski urodził się 10 grudnia 1894 roku w Rypinie.
Rypin
Mapa Polski z zaznaczonym Rypinem
Lata młodości
Przyszły poseł spędził je w miejscowości swoich narodzin. Był synem Antoniego oraz Pauliny z Cichowiczów. Uczęszczał do szkoły w Rypinie biorąc przy okazji udział (jako dziecko) w strajku szkolnym w 1905 roku. Natomiast w 1913 roku skończył seminarium nauczycielskie w Wymyślinie oraz przeszedł kursy polonistyczne w Toruniu i Cieszynie, dzięki czemu mógł podjąć się pracy w tym zawodzie jeszcze tego samego roku. Spełniał się zawodowo na terenie powiatu lipnowskiego i rypińskiego. Stanowisko nauczyciela w rodzinnej miejscowości dostał po ukończeniu Wydziału Filozoficznego na Uniwersytecie Warszawskim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wszedł w skład komisji do spraw realizacji dekretu o wprowadzeniu bezpłatnego, powszechnego nauczania w powiecie rypińskim. Razem z L. Kranfforstem, S. Sokalskim i J. Lisickim wszedł w skład komisji powołanej przez inspektora oświaty do opracowania planu sieci szkolnej w tym samym powiecie. Rok później, a dokładnie w sierpniu 1919 roku wydał pierwszy egzemplarz popularnego wówczas czasopisma: "Ziemia Dobrzyńska. Pismo Tygodniowe dla wszystkich", które było pierwszym w niepodległej ojczyźnie. W okresie najazdu bolszewickiego wszedł w skład, utworzonego w dniu 11 lipca 1920 r., Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na Powiat Rypiński, organizując głównie akcję werbunkową i zbiórkę darów dla wojsk polskich, walczących z Rosją Sowiecką. Potem był jeszcze radnym w gminie. Jego plany życiowe brutalnie pokrzyżował wybuch II wojny światowej. W tym czasie współpracował z Polską Organizacją Wojskową. Walczył w szeregach 6 pułku piechoty legionów. Rok po wojnie był redaktorem w "Ziemi Dobrzyńskiej". W 1920 roku uczestniczył w wojnie z bolszewikami, jako instruktor werbunkowy, a później, jako referent oświatowy. W 1921 roku był nauczycielem w prywatnym gimnazjum w Rypinie. 7 lat później ukończył studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując dyplom nauczyciela szkół średnich.
Nauczyciel z dyplomem
Nauczycielem w szkołach średnich był od 1928 roku do 1938 roku. Na początku pracował w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Adama Mickiewicza w Grodnie, a następnie sprawował już funkcję profesora w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego w Warszawie. Od 1934 roku był inspektorem szkolnym w Łomży. W tym samym czasie zasiadał w radzie Grodna, a później był także prezesem Zarządu Wojewódzkiego Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny w Białymstoku, oraz prezesem Zarządu Wojewódzkiego Federacji Polskich Związków Obrony Ojczyzny. Od 1 września 1931 roku otrzymał przydział do 76 Lidzkiego pułku piechoty w Grodnie jako podporucznik rezerwy piechoty ze starszeństwem.
Teofil Budzanowski
Sejm
Teofil Budzanowski został posłem ziemi grodzieńskiej w Sejmie V kadencji w 1938 roku z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego na powiat grodzieński i wołkowyski. Należał do partii PSL "Wyzwolenie", a także Polskiej Partii Socjalistycznej. Był współautorem kilku ustaw m.in. o bibliotekach publicznych z dnia 22 marca 1939 roku.
Sejm II Rzeczpospolitej Polskiej
II wojna światowa
W 1939 roku brał udział w wojnie obronnej będąc oficerem w dyspozycji Dowództwa Okręgu Korpusu nr III, potem w Grupie Operacyjnej "Grodno". W konspiracji był od listopada 1939 roku, początkowo w Wojskowej Organizacji Polskiej, a następnie w Związku Walki Zbrojnej. Po drodze był pierwszym dowódcą oraz organizatorem 4 kampanii V Zgrupowania Rejonu 2 Obwodu Śródmieście AK, natomiast od połowy 1943 roku zastępcą dowódcy Zgrupowania. Teofil ryzykował życie na rzecz edukacji narodu polskiego również w trakcie II wojny światowej. Wykładał w Szkole Podchorążych Piechoty. Był członkiem pięcioosobowej grupy kierującej nauczaniem na terenie Warszawy-Południe. Dodatkowo prowadził tajne komplety w Szkole Ogrodniczej nr 94 na Siekierkach.
W powstaniu warszawskim był początkowo zastępcą dowódcy V Zgrupowania porucznika Romana Różałowskiego "Siekiera". Dowodził 4 kompanią Zgrupowania od 5 sierpnia 1944 roku, natomiast od 8 sierpnia pododcinkiem "Tum" Zgrupowania "Kryska". Od 9 sierpnia był zastępcą dowódcy Zygmunta Netzera. Od 12 września pełnił funkcję dowódcy V Zgrupowania "Kryska" na odcinku Górny Czerniaków, 2 dni później Budzanowski został ciężko ranny. Szybko przetransportowano go do szpitala przy ulicy Płockiej, następnie do Brwinowa. W powstaniu brały udział jego dzieci: Maria, Tadeusz i Andrzej.
Zniszczona Warszawa po II wojnie światowej
Oddział "Kryska"
Poeta
Budzanowski pisał opowiadania. Tematem było głównie powstanie warszawskie. Publikował je na łamach "Gazety Ziemi Piotrkowskiej", której był w 1958 roku współzałożycielem i jednym z pierwszych autorów artykułów. "Kryska w czasie powstania Warszawskiego na Czerniakowie", "Wspomnienia", "Czerniaków w ogniu". Łącznie opublikował dwa tomiki.
Działalność powojenna
Po II wojnie światowej kontynuował swoją pracę na rzecz polskiej szkoły. Jego pierwszym powojennym miejscem pracy był Tomaszów Mazowiecki. 2 lata po zakończeniu światowego konfliktu był już dyrektorem I Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. W 1950 roku został aresztowany przez władzę komunistyczne i pozbawiony tej funkcji. Został przeniesiony na etat nauczyciela w II Liceum Ogólnokształcącym. Prawdziwy przełom nastąpił w 1957 roku, został wtedy zrehabilitowany oraz przywrócono mu stanowisko dyrektora. Funkcję tę pełnił aż do swych ostatnich dni.
I Liceum Ogólnokształcące w Piotrkowie Trybunalskim
Śmierć
Teofil Budzanowski zmarł 5 marca 1959 roku w Piotrkowie Trybunalskim.
Odznaczenia
Na rozkaz Dowódcy AK nr 424 z 18 września 1944 roku otrzymał Order Virtuti Militari. "Za dzielność, inicjatywę i dobry przykład dla podwładnych" - tak uzasadniano tę decyzję. Po latach został on pozytywnie zweryfikowany przez specjalnie do tych celów powołany urząd. Był również odznaczony w 1957 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Natomiast w 1946 roku Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. Dodatkowo zdobył takie wyróżnienia jak: Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych (trzykrotnie), Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Złotym, Srebrnym oraz Brązowym Krzyżem Zasługi, a także Srebrnym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury i Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Kawalerski Order Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
Order "Virtuti Militari"
Srebrny Wawrzyn Akademicki
bottom of page